تار آذربایجانی

تار آذربایجانی

Türk Milətlərin kültürü فرهنگ ملل تورک

"تار آذربایجانی" به بهانه ثبت در میراث جهانی یونسکو

کمیسیون میراث جهانی یونسکو در هفتمین نشست خود که در پاریس در حال برگزاری است و تا هفتم دسامبر ادامه دارد، 4 اثر جدید را به فهرست میراث معنوی جهان افزود که شامل ساخت و نوازندگی "تار "به نام کشور آذربایجان است.

به گزارش یونسکو روشهای سنتی در ساخت تار ونحوه نوازندگی و اجرای آن که از سوی کشور آذربایجان معرفی شده بود، درنشست اخیر کمیسیون میراث معنو

ی یونسکو ثبت شد.
تعداد سیم‌ها و نوع نواختن آن با تاری که در تهران نواخته می‌شود، متفاوت است. تار آذربایجان ظاهرا حدود ۱۵۰ سال پیش به وسیله‌ی شخصی به نام « صادق جان اسد اوغلی» در منطقه‌ی قره ‌باغ به وجود آمده و این تار با تغییراتی که در آن داده شده به شکل امروزی در آمده است.
تار آذربایجانی دارای یازده سیم است که به ترتیب خاصی با حفظ فاصله‌ی چهارم درست کوک می‌شود. از این یازده سیم یک سیم باس و چهار سیم دیگر به نام جینگره یا سیم زنگ معروف است.
روی تمامی سیم‌ها مضراب زده می‌شود اعم از سیم‌های اصلی، سیم باس و چهار سیم
جینگره.تار آذربایجانی ۲۲ پرده دارد. و وسعت آن در حدود دو اکتاو و نیم است.

تار از سازهای زهی است که با زخمه نواخته می‌شود. تار در آذربایجان وایران و برخی مناطق دیگر خاورمیانه مانند ارمنستان و گرجستان برای نواختن موسیقی کلاسیک این کشورها رایج است.

کاسه تار بیشتر از کنده کهنه چوب توت ساخته می‌شود که هرچه این چوب کهنه‌تر باشد به دلیل خشک بودن تارهای آن چوب تار دارای صدای بهتری خواهد بود. پرده‌ها از جنس روده گوسفند و دسته و پنجه معمولاً از چوب گردو تهیه می‌شوند. شکل کاسهتار مانند دو دل به هم چسبیده و از پشت شبیه به انسان نشسته‌ای است. تار آذربایجانی شکل کمی متفاوتی دارد و سیم‌های آن بیشتر است. جنس خرک از شاخ بز کوهی است. در دو طرف دسته از استخوان شتر استفاده می‌شود.

شکل ظاهری تار :

قسمت کاسه (شکم) خود به دو قسمت بزرگ و کوچک تقسیم شده که قسمت کوچک تر را «نقاره» می گویند.
روی کاسه و نقاره تار پوست کشیده شده و خرک تار بر پوست کاسه تکیه کرده است.
قسمت نقاره در انتهای بالائی به دسته (گردن) متصل شده است.
دسته تار بلند (۴۵ تا ۵۰ سانتیمتر) است و بر کناره های سطح جلوئی آن دو روکش استخوانی چسبانده اند. دور دسته دستان ها (پرده هائی عمود بر طول آن با فواصل معین) بسته شده، قطر هر دستان در اصوات اصلی دستگاههای موسیقی ایرانی، کمی بیشتر از اصوات گذرا و کم اهمیت تر این موسیقی است. تعداد دستان ها امروزه ۲۸ است.
جعبه گوشی (سر) درانتهای بالائی دسته قرار گرفته و از هر طرف سه گوشی بر سطوح جانبی جعبه کار گذاشته شده است.
تعداد سیمهای تار ۶ است که از انتهای تحتانی کاسه شروع شده، از روی خرک عبور می کند و در تمام طول دسته کشیده شده تا بالاخره به جعله گوشی ها داخل و در آنجا به دور گوشی ها پیچیده می شوند. سیمهای شش گانه عبارتند از دو سیم سفید (پائین) که همصدا کوک می شوند، دو سیم زرد (همصدا)، یک سیم سفید نازک (به نام«زیر») و بالاخره یک سیم زرد (بم) که دوتای آخری غالباً به فاصله اکتاو کوک می شوند. فاصله سیمهای همصوت سفید، نسبت به سیمهای زرد غالباً «چهارم» و سیمهای سفید نسبت به سیم بم معمولاً فاصله اکتاو یا هفتم را تشکیل می دهند (به این ترتیب اگر سیمهای همصدای سفید را«دو» کوک کنیم، سیمهای زرد باید غالباً «سل» و سیم بم«دو» «یا» «ر» کوک شوند).
بدیهی است کوک تار، یعنی تنظیم فواصل سیمها به یکدیگر، ممکن است در دستگاه ها و آوازهای مختلف تغییر کند. تارسازی است که نقش تکنوازی یا همنوازی هر دو را می تواند برعهده بگیرد.
تار با مضرابی کوچک از جنس برنج به طول تقریبی سه سانتیمتر نواخته می شود، در قسمتی از نصف طول مضراب، برای آنکه در دستهای نوازنده راحت قرار گیرد. با موم پوشیده